OPIS PRZYKŁADOWYCH NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI NARZĄDU RUCHU W KLASACH STARTOWYCH

Do zawodów paralekkoatletycznych dopuszczeni są zawodnicy spełniający Minimalne Kryterium Niepełnosprawności w jednym z 10 rodzajów niepełnosprawności: ośmiu narządu ruchu i po jednym narządu wzroku oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Są to:

  • Zmniejszona siła mięśni – niepełnosprawność polega na tym, że mięśnie kończyn lub tułowia są całkowicie lub częściowo sparaliżowane w wyniku urazu rdzenia kręgowego, polio lub rozszczepu kręgosłupa.
  • Zmniejszony zakres ruchu pasywnego – zakres ruchu jednego lub większej liczby stawów jest na stałe zmniejszony w wyniku urazu, choroby lub wady wrodzonej.
  • Niedobór kończyn – całkowity lub częściowy brak kości i/lub stawów od urodzenia lub jako następstwo wypadku (np. amputacje urazowe) lub choroby (np. amputacje onkologiczne).
  • Niezborność ruchów – brak koordynacji mięśniowej spowodowany problemami z częściami centralnego układu nerwowego, który kontroluje ruch i równowagę. Spowodowany najczęściej urazami mózgu lub mózgowym porażeniem dziecięcym.
  • Atetoza – powtarzające się mimowolne ruchy kończyn spowodowane zmianą napięcia mięśniowego wynikającego z problemów z centralnym układem nerwowym. Spowodowane najczęściej mózgowym porażeniem dziecięcym.
  • Wzmożone napięcie mięśniowe – nietypowy wzrost napięcia mięśniowego wraz ze zredukowaną zdolnością mięśni do rozciągania, sztywnością stawów, z powolnością ruchów i problemami z równowagą. Dolegliwości te spowodowane są problemami z centralnym układem nerwowym i najczęściej występują w następstwie mózgowego porażenia dziecięcego, urazów mózgu i udaru.
  • Niskorosłość – zmniejszony wzrost i długość kończyn spowodowany achondroplazją lub wrodzoną łamliwością kości.
  • Skrót kończyny – różnica długości kończyn nie mniejsza niż 7 cm, spowodowana urazem, chorobą lub wadą wrodzoną.
  • Niepełnosprawność narządu wzroku – osłabiony wzrok w wyniku uszkodzenia struktury oka, nerwu wzrokowego lub obszaru mózgu odpowiedzialnego za zmysł wzroku.
  • Niepełnosprawność intelektualna – zmniejszone zdolności intelektualne lub zdolność do adaptacji zachowania, zdiagnozowane przed ukończeniem 18. roku życia.

 

20240903 Bz 064 2

W zależności od niepełnosprawności i jej nasilenia zawodnicy mają przyporządkowaną określoną klasę startową, w ramach której rywalizują podczas zawodów sportowych. Dopuszcza się jednak łączenie klas w ramach określonych grup niepełnosprawności. Obecnie wyróżnia się 59 klas startowych: 20 klas biegów i skoków, 7 klas wyścigów na wózkach, 2 klasy we Frame Runningu, 19 klas rzutów z pozycji stojącej i 11 klas rzutów z pozycji siedzącej. Klasy oznaczone są literą (T – dla biegów, skoków i wyścigów oraz F – dla rzutów) oraz numerem.

Klasy T11-13 oraz F11-13 oznaczają zawodników z niepełnosprawnością narządu wzroku:

  • T11/F11 – bardzo niska ostrość wzroku i/lub braki percepcji światła,
  • T12/F12 – wyższa ostrość wzroku niż w klasach T11/ F11 i/lub pole widzenia mniejsze niż 5 stopni,
  • T13/F13 – wyższa ostrość wzroku niż w klasach T12/ F12 i/lub pole widzenia mniejsze niż 20 stopni.

Klasa T20/F20 oznacza niepełnosprawność intelektualną powstałą przed 18. rokiem życia, mającą wpływ na występ zawodnika. Kryteria pozwalające na przyznanie klasy są ściśle określone z podziałem na rodzaje konkurencji (biegi, rzuty i skoki).

Klasy T32-34 (wyścigi na wózkach), T35-38 (biegi), T71-72 (Frame Running), F31-34 (rzuty z pozycji siedzącej), F35-38 (rzuty w pozycji stojącej) obejmują niepełnosprawności wpływające na koordynację ruchową: niezborność ruchów, atetozę i wzmożone napięcie mięśniowe.

  • T32 – umiarkowane lub znaczne upośledzenie koordynacji ruchowej wszystkich czterech kończyn i tułowia, zwykle mniej widoczne po jednej stronie ciała lub w nogach. Zmniejszona zdolność do rzutów i poruszania wózka. Słaba kontrola tułowia.
  • T33 – umiarkowane lub znaczne upośledzenie koordynacji ruchowej 3-4 kończyn, jednak zwykle z zachowaniem pełnej kontroli funkcjonalnej bardziej sprawnej ręki. Napędzanie wózka jest utrudnione z powodu znacznej asymetrii w rozwoju rąk i/lub osłabionego chwytu w jednej z dłoni oraz zmniejszonej ruchomości tułowia.
  • T34 – upośledzenie czterech kończyn zwykle bardziej dotykające kończyn dolnych niż górnych. Ręce i tułów przejawiają dobrą siłę, a zdolność chwytu jest porównywalna z osobami pełnosprawnymi.
  • T35 – upośledzenie czterech kończyn bardziej dotykające kończyny dolne niż górne. Zdolność do biegu jest znacznie zmniejszona, a długość kroku skrócona.
  • T36 – zawodnik przejawia umiarkowaną niezborność ruchów, atetozę lub wzmożone napięcie mięśniowe albo wszystkie wymienione niepełnosprawności w obrębie wszystkich czterech kończyn. Ręce są zwykle bardziej lub równie dotknięte tymi niepełnosprawnościami niż nogi. Mimowolne ruchy są wyraźnie widoczne zarówno w postawie stojącej, jak i w trakcie wykonywania ruchów.
  • T37 – zawodnik przejawia umiarkowaną niezborność ruchów, atetozę lub wzmożone napięcie mięśniowe albo wszystkie wymienione niepełnosprawności w obrębie jednej strony ciała. Druga strona może być minimalnie dotknięta niepełnosprawnością, lecz zawsze przejawia dobre zdolności funkcjonalne podczas biegu. Ruchy ramion są asymetryczne. Widoczna jest również asymetria tułowia.
  • T38 – zawodnik przejawia niezborność ruchów, wzmożone napięcie mięśniowe i/lub atetozę podczas sprawdzianów ruchowych, co ma wpływ na możliwości biegowe. Upośledzenie koordynacji ruchowej ma nasilenie lekkie do umiarkowanego i dotyka od jednej do czterech kończyn. Koordynacja i równowaga są zwykle dotknięte w stopniu lekkim, co w minimalnym stopniu wpływa na zdolność zawodników do biegania i skakania.
  • T71 – zawodnik przejawia znaczne zaburzenia koordynacji (niezborność ruchów, wzmożone napięcie mięśniowe, atetozę) powodujące trudność w kontroli tułowia i kończyn dolnych. Ma również duże trudności w utrzymaniu pozycji stojącej i w transferze na sprzęt startowy. Do startu w zawodach używa się trójkołowca do Frame Runningu.
  • T72 – zawodnik przejawia znaczne zaburzenia koordynacji, podobne jak w klasie T71, jednak o mniejszym natężeniu. Może być w stanie przejść samodzielnie lub z pomocą krótkie dystanse. Do startu w zawodach używa się trójkołowca do Frame Runningu.
  • F31 – zawodnik przejawia znacznie wzmożone napięcie mięśniowe i atetozę, co wpływa na zakres ruchów i/lub kontrolę ruchów wszystkich czterech kończyn i tułowia. Funkcjonalność dłoni jest słaba, co w połączeniu z osłabionym chwytem znacznie zmniejsza zakres ruchu wykonywanego podczas rzutu i kontrolę sprzętu.
  • F32 – zawodnik przejawia znacznie lub umiarkowanie wzmożone napięcie mięśniowe oraz niezborność ruchów i/lub atetozę, co wpływa na zakres i/ lub kontrolę ruchów wszystkich czterech kończyn i tułowia, zwykle bardziej dotykając jedną stronę ciała bądź nogi. Chwyt nie jest mocno osłabiony, ale ruch rzutowy jest słabo skoordynowany. Zdolność do kontrolowania tułowia podczas rzutu jest słaba.
  • F33 – zawodnik przejawia znacznie lub umiarkowanie wzmożone napięcie mięśniowe, niezborność ruchów lub atetozę, wpływające na trzy-cztery kończyny, zwykle pozostawiając niemal pełną kontrolę w mniej dotkniętej niepełnosprawnością ręce. Zawodnik jest w stanie rzucać sprzętem z pełną siłą, aczkolwiek z ograniczoną kontrolą podczas rzutu. Podczas gdy zawodnik jest w stanie dobrze złapać sprzęt, duży wpływ na wykończenie rzutu ma obniżona sprawność palców. Ruchy tułowia są ograniczone przez prostownik grzbietu, więc rzut następuje głównie z siły ramienia.
  • F34 – zawodnik przejawia zwykle znacznie lub umiarkowanie wzmożone napięcie mięśniowe w obu nogach, co ma duży wpływ na utrzymanie równowagi i chód. Ramiona i tułów zwykle demonstrują wysoką siłę i niemal pełną zdolność do chwytu, wyrzutu i dokończenia próby. Często występuje słaba koordynacja ruchu rąk. Wzmożone napięcie mięśniowe tułowia i nóg może powodować lekkie ograniczenia rzutowe.
  • F35 – zawodnik zwykle ma bardziej dotknięte niepełnosprawnością nogi niż ręce. Może również mieć poważne problemy z koordynacją ruchów jednej ręki. Umiarkowanie wzmożone napięcie mięśniowe w nogach znacznie ogranicza zdolność zawodnika do chodzenia i biegania. Zawodnik ma niezłą lub dobrą siłę funkcjonalną oraz zdolność do chwytu, wyrzutu i dokończenia próby w rzucającej ręce, porównywalną z przejawianą u sportowców pełnosprawnych.

Przepisy stanowiące o przynależności zawodników do klas F34 i F35 są podobne. Główną różnicą, cechującą te dwie klasy, jest sposób wykonywania rzutów. W przypadku klasy F34 jest to pozycja siedząca, a F35 – stojąca. W związku z powyższym, od 2018 r. zawodnicy mają prawo wyboru, w której z tych klas chcą startować.

  • F36 – zawodnik przejawia umiarkowaną atetozę, niezborność ruchów i czasami wzmożone napięcie mięśniowe. Powyższe niepełnosprawności dotykają wszystkich czterech kończyn. Ramiona są zwykle podobnie lub bardziej dotknięte niepełnosprawnością niż nogi. Mimowolne ruchy są wyraźnie widoczne na przestrzeni tułowia i/lub kończyn, zarówno kiedy zawodnik próbuje utrzymać pozycję stojącą (atetoza), jak i podczas prób wykonywania konkretnych ruchów (drżenie).
  • F37 – zawodnik ma umiarkowanie wzmożone napięcie mięśniowe, niezborność ruchów lub atetozę w jednej połowie ciała. Druga strona może być minimalnie dotknięta ww. niepełnosprawnościami, ale prezentuje dobrą zdolność funkcjonalną w rzutach. Widoczna jest trudność w przenoszeniu ciężaru ciała na nogę dotkniętą niepełnosprawnością. Poszkodowana ręka może wykazywać minimalną zdolność funkcjonalną. Zwykle widoczna jest również asymetria w budowie tułowia.
  • F38 – zawodnik wyraźnie przejawia niezborność ruchów, wzmożone napięcie mięśniowe i/lub atetozę podczas testów na Minimalne Kryterium Niepełnosprawności. Niepełnosprawność ma nasilenie od lekkiego do umiarkowanego i może dotykać od jednej do czterech kończyn. Koordynacja i zdolność utrzymania równowagi podczas rzutu mogą być nieco obniżone, ale generalnie zawodnik jest w stanie swobodnie biec i rzucać, używając takiej techniki, jak sportowcy w pełni sprawni.

W klasach T40-41 oraz F40-41 startują zawodnicy z niskorosłością. Są przyporządkowani do tych klas w zależności od wzrostu i proporcjonalności kończyn górnych. Zawodnicy z klas T40 i F40 są niżsi niż ci z klas T41 i F41.

Zawodnicy z klas startowych T51-54 (wyścigi na wózkach), T42-47, T61-64 (biegi i skoki), F51-57 (rzuty z pozycji siedzącej) i F42-46, F61-64 (rzuty stojące) są dotknięci jedną lub większą liczbą niepełnosprawności mięśniowo-szkieletowych, takich jak niedobór kończyn, różnica długości kończyn, obniżona siła mięśniowa lub obniżony zakres ruchów.

Od 2018 r. wprowadzone zostały nowe klasy startowe T/F61-64, przeznaczone dla zawodników używających protez podczas biegu oraz skoku. Od tej pory klasy T/F42-44 przeznaczone są wyłącznie dla zawodników poruszających się za pomocą własnych kończyn. Kryteria dla biegów, skoków i rzutów są takie same.

20240907 Bz 085 2
  • T42/F42 – zawodnicy z jednym lub większą liczbą rodzajów niepełnosprawności, takich jak zmniejszona siła mięśni lub zmniejszony zakres ruchu, dotyczącym funkcjonalności biodra i/lub kolana w jednej lub obu kończynach dolnych, co powoduje silne ograniczenia w zdolności do wykonywania rzutów, skoków i biegu.
  • T43/F43 – zawodnicy z niepełnosprawnością obu nóg, spełniający Minimalne Kryterium Niepełnosprawności dotyczące podudzi, stawów skokowych i/lub stóp.
  • T44/F44 – zawodnicy z tej klasy mają jedną lub większą liczbę niepełnosprawności, przy czym Minimalne Kryterium Niepełnosprawności spełnia jedna kończyna dolna. Upośledzenie funkcjonalności widoczne jest w stopie, stawie skokowym i/lub podudziu.
  • T61/F61 – zawodnicy z amputacją dwóch kończyn dolnych powyżej kolana, którzy biorą udział w konkurencjach biegowych i rzutowych z zastosowaniem protezy.
  • T62/F62 – zawodnicy z amputacją dwóch kończyn dolnych poniżej kolana, którzy biorą udział w konkurencjach biegowych i rzutowych z zastosowaniem protezy.
  • T63/F63 – zawodnicy z amputacją jednej kończyny dolnej powyżej kolana, którzy biorą udział w konkurencjach biegowych i rzutowych z zastosowaniem protezy.
  • T64/F64 – zawodnicy z amputacją jednej kończyny dolnej poniżej kolana, którzy biorą udział w konkurencjach biegowych i rzutowych z zastosowaniem protezy.

Podstawową niepełnosprawnością charakteryzującą klasy T45/F45, T46/F46, T47 jest upośledzenie kończyn górnych. Zawodnicy startują w pozycji stojącej. Kryteria dla biegów i skoków nieznacznie różnią się od kryteriów dla rzutów.

  •  T45 – zawodnicy z niepełnosprawnością obu kończyn górnych, dotyczącą ramion i/lub stawów łokciowych. Klasa obejmuje również podwójne amputacje powyżej łokcia.
  • T46 – zawodnicy z niepełnosprawnością jednej kończyny górnej, obejmującą uszkodzenia lub niedoskonałości ramienia i/lub stawu łokciowego oraz z niepełnosprawnością obu rąk, obejmującą przedramiona i/lub nadgarstki. Klasa obejmuje również amputację jednej kończyny górnej powyżej stawu łokciowego, a także obu kończyn na poziomie przedramienia lub nadgarstka.
  • T47 – zawodnicy z niepełnosprawnością jednej kończyny górnej na poziomie ramienia, łokcia lub nadgarstka, mającą wpływ na wyniki w biegach sprinterskich. Do klasy tej przypisani są również zawodnicy z amputacją przedramienia lub z wyłuszczeniem w nadgarstku.
  • F45 – zawodnicy z niepełnosprawnością obu ramion, którzy spełniają Minimalne Kryterium Niepełnosprawności dla kończyn górnych, takie jak zmniejszony pasywny zakres ruchu, zmniejszoną siłę mięśniową do tego stopnia, że wpływa na zdolność zawodnika do chwycenia i wyrzutu sprzętu.
  • F46 – zawodnicy z niepełnosprawnością jednej kończyny górnej, porównywalną do amputacji poprzez lub powyżej nadgarstka. Jeśli zawodnik ma niepełnosprawność obu kończyn górnych, ale tylko jedna z nich spełnia Minimalne Kryterium Niepełnosprawności, również jest przypisany do tej klasy startowej.

Zawodnicy przypisani do klas T51-54 (wyścigi na wózkach) oraz F51-57 (rzuty z pozycji siedzącej) używają specjalistycznego sprzętu, takiego jak wózki wyścigowe oraz siedziska rzutowe, tzw. „kozy”.

  • T51 – zawodnik najczęściej przejawia zmniejszoną siłę mięśni ramion oraz trudności w wyprostowaniu stawów łokciowych podczas ruchu niezbędnego do napędzania obręczy kół. Obserwuje się również brak siły mięśni tułowia. Wózek jest napędzany poprzez ruch zginacza łokcia i prostownika nadgarstka.
  • T52 – zawodnik używa do napędzania wózka siły mięśni ramion, łokci i nadgarstków. Siła mięśni palców bywa pełna, jednak zanika w mięśniach środkowych dłoni. Obserwuje się również brak siły mięśni tułowia.
  • T53 – zawodnicy mają pełną kontrolę ramion, ale nie wykazują aktywności mięśni brzucha oraz grzbietu (poziom 0).
  • T54 – zawodnicy mają pełną siłę mięśniową ramion oraz tułowia. Mogą również wykazywać pewną funkcjonalność kończyn dolnych.
  • F51 – zawodnicy wykazują lekko obniżoną lub pełną siłę mięśni ramion, zginaczy łokcia i prostowników nadgarstka. Mięśnie trójgłowe ramion są niefunkcjonalne i możliwy jest ich zanik. Nie wykazują również żadnej siły mięśni tułowia. Z powodu niefunkcjonujących mięśni zginaczy palców, możliwość chwycenia sprzętu jest znacznie utrudniona. Ręka niewykonująca rzutu zwykle wymaga przywiązania do tyczki, będącej elementem siedziska rzutowego, celem stabilizacji zawodnika.
  • F52 – zawodnicy zwykle wykazują dobrą siłę mięśni ramion i lekko osłabioną lub pełną siłę mięśni łokcia i nadgarstka, dzięki czemu mogą łatwiej dokonywać rzutu. Z powodu niefunkcjonujących mięśni zginaczy palców, możliwość chwycenia sprzętu jest znacznie utrudniona. Ręka niewykonująca rzutu zwykle wymaga przywiązania do tyczki, będącej elementem siedziska rzutowego, celem stabilizacji zawodnika.
  • F53 – zawodnicy wykazują pełną siłę mięśni ramion, łokcia i nadgarstka. Siła mięśni zginaczy palców jest pełna, jednak zanika w mięśniach środkowych dłoni. Możliwość chwycenia sprzętu rzutowego jest porównywalna do wykazywanej u sportowców w pełni sprawnych i może zostać przeniesiona do fazy rzutu. Ręka niewykonująca rzutu zwykle chwyta tyczkę. Zawodnicy z częściową lub pełną funkcjonalnością mięśni tułowia, których niepełnosprawność ręki spełnia kryteria dla klasy F52, zwykle są ulokowani w tej klasie startowej.
  • F54 – zawodnicy mają pełną siłę i kontrolę ruchów ramion, ale nie wykazują żadnej siły mięśni brzucha i nie potrafią utrzymać pozycji siedzącej. Zawodnicy z częściową lub pełną funkcjonalnością mięśni tułowia, których niepełnosprawność ręki spełnia kryteria dla klasy F53, zwykle są ulokowani w tej klasie startowej.
  • F55 – zawodnicy posiadają pełną funkcjonalność ramion oraz częściową lub pełną siłę mięśni tułowia, ale nie przejawiają żadnej możliwości ruchu kończyn dolnych. Klasa startowa obejmuje również wyłuszczenia w obu stawach biodrowych.
  • F56 – zawodnicy mają pełną siłę i kontrolę ruchów ramion i tułowia. Stabilizacja miednicy jest osiągana poprzez zdolność do złączenia kolan. Zwykle obserwuje się zanik odwodziciela i prostownika biodra. Porównywalne ograniczenia ruchowe obserwuje się w przypadku podwójnej amputacji powyżej kolana. Zawodnicy wykazujący pewną siłę mięśni nóg, jednak niemający nad nimi kontroli, również będą przypisani do tej klasy startowej.
  • F57 – zawodnicy spełniający jedno lub więcej Minimalnych Kryteriów Niepełnosprawności dla zmniejszonej siły mięśni, niedoskonałości kończyny dolnej, zmniejszonego pasywnego zakresu ruchu lub skrótu kończyny dolnej, którzy nie spełniają kryteriów dla klas F51-56.

Powyższe opisy klas sportowych mają charakter ogólny. Szczegółowe opisy Minimalnych Kryteriów Niepełnosprawności dostępne są na stronach internetowych World Para Athletics.

20240906 Bz 059 2